پیامد تغییرات کاربری اراضی کشاورزی بر ساکنان روستاهای مجموعه شهری اصفهان

تغییر کاربری اراضی کشاورزی پس از کم آبی، دومین مشکل اساسی کشاورزی ایران محسوب می شود. شتاب تغییرات اراضی کشاورزی در ایران، تا حد زیادی برآیند رشد و گسترش توسعه همزمان فن آوری و ارتباطات، گرایش بیشتر به شهر نشینی و نزدیکی رقابت ها در عرصه های اراضی کشاورزی می باشد. تغییرکاربری اراضی کشاورزی نمونه ای مهم از تاثیر گذاری انسان بر محیط است. تغییر کاربری اراضی کشاورزی باعث پدید آمدن تغییرات ساختاری در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و فیزیکی روستاها شده است. در حالی که سایر تحولات توسعه در سطح روستا، کم تر باعث ایجاد چنین تغییرات وسیعی در محیط روستا می گردد. بنابر تعریف، مجموعه شهری پهنهای جغرافیایی است که از همبستگی عملکردی فعالیت و سکونت بین چندین شهر و کانون جمعیتی به وجود میآید. به گونهای که دارای پیوند کالبدی باشند و نظام یکپارچه فضایی تشکیل دهند. برنامهریزی، طرح ریزی و مدیریت فضایی واحد در این پهنه صورت خواهد گرفت. مجموعه شهری اصفهان به وسعت 8346 کیلومتر مربع ( 8/7 درصد وسعت استان) با شعاعی حدود 50 کیلومتری شامل 36 شهر و 352 روستا و می باشد. بر اساس آمار، این محدوده حدود 31 درصد از مساحت کل اراضی کشاورزی و 5/46 درصد از کل تولید کشاورزی استان را در بر داشته است. شواهد حاکی است منابع تولید کشاورزی این محدوده که مرغوبترین و حاصلخیزترین اراضی کشاورزی استان را در خود جای داده است به علت رشد بالای جمعیت، همجواری اراضی کشاورزی با شهرها و نیاز تفریحی و تفرجگاهی ساکنین منابع تولید کشاورزی در معرض تهدید جدی قرار گرفته و هر ساله ده ها هکتار از اراضی کشاورزی آن تخریب یا تبدیل می گردد. تاکنون پژوهشی در مورد تغییر کاربری اراضی کشاورزی در کلان شهر اصفهان انجام نگردیده بنابراین لازم است تدابیری اتخاذ شود که ضمن توجه منطقی به توسعه شهرها و تأمین نیاز ساکنین، اراضی کشاورزی را از تخریب یا تبدیل محفوظ نگهداشت. در این تحقیق سعی می شود ضمن بررسی روند تحولات تغییر کاربری اراضی کشاورزی، پیامدهای تغییرات کاربری اراضی کشاورزی بر ساکنان روستاهای کلان شهر اصفهان مشخص گردد. روش تحقیق مورد استفاده پیمایشی بوده و آزمون فرضیات و سنجش روابط آماری آن از طریق مدل معادلات ساختاری در محیط نرم افزار lisrel صورت گرفته است که با انتخاب چهار معیار فاصله از کلان شهر، سطح توسعه اقتصادی- اجتماعی، کمیت و کیفیت کشاورزی، نابرابری درآمد و تغییرات نوع فعالیت روستاییان و زیر معیارهای مرتبط با آنها، تاثیرات تغییرات اراضی کشاورزی بر جامعه روستایی کلان شهر اصفهان مورد ارزیابی قرار گرفته است. بر اساس یافته های تحقیق، تغییر کاربری اراضی کشاورزی در سطح توسعه اقتصادی- اجتماعی، کیفیت و کمیت تولیدات کشاورزی،نابرابری درآمد روستاییان، کاهش فعالیت های کشاورزی و افزایش نرخ فعالیت در دو بخش صنعت و خدمات تأثیر بسزایی دارد. همچنین فاصله ازکلان شهر اصفهان در کاهش تغییر کاربری موثر بوده است. برازندگی به دست آمده در مدل معادلات ساختاری ( gfi= 0/989 ) نشان دهنده تایید مدل در بررسی روابط شاخص های تحقیق می باشد.